من و همسرم در تاریخ 96/2/3 طی طلاق توافقی از نوع بائن خلعی از هم جدا شدیم. در متن دادنامه نوشته شده زوجه ذمه زوج را از مهریه و حقوق مالی خود، بریی نمود(ابراء) و زوج قبول کرده است. زوجه مدخوله بوده ولی هنوز در دوران عقد می باشد. زوجه باردار نمی باشد. طرفین می توانند با مراجعه به یکی از دفاتر رسمی طلاق و ایقاع طلاق (خلع) نوبت اول، توسط سر دفتر اقدام به طلاق و ثبت آن نمایند. روز قبل از طلاق ۹۶/2/2یه اقرار نامه یا صورت جلسه با دست خط و سر برگ وکیلم تنظیم شد، که در بند اخرش، نوشته شده زوجه حق خود را نسبت به رجوع به مابذل، (انچه بذل و ابراء نموده) در ایام عده سلب و ساقط نمود. و خانومم و وکیلش و پدرش و وکیلم امضاء کرد. قاضی قبول نکرد که این متن تو دادنامه هم بیاد.
حالا میخواستم بپرسم آیا همسر بنده میتونه چه در عده و چه بعد اون به مهریه رجوع کنه؟ آیا ابراء مهریه در طلاق توافقی خلعی، با ابراء معمولی در طول زندگی، فرق داره، آیا بذل حساب میشه یا در هر صورت همون ابراء هست؟باتوجه به اینکه طلاق داده شده.
رویه دادگاه ها و قضات چیه؟
اولا؛ هرگاه هبه (در اینجا، بخشیدن مهریه)، معوض و در قبال طلاق باشد، در صورتی که زوجه در دوران عده به مهریه رجوع کند، زوج هم می تواند رجوع به زوجیت کند. یعنی طلاق بائن تبدیل به رجعی می شود.
ثانیا؛ اگر بخشیدن مهریه در مقابل طلاق باشد و طلاق داده نشود، این امر ابراء محسوب نشده و یک هبه قابل رجوع است.
ثالثا؛ درباره امکان رجوع زوجه به مهریه فتاوی علما مختلف است. در این فرض، آرای دادگاه ها نیز می تواند با اتکای بر این فتاوی مختلف باشد. ذیلا به این فتاوی اشاره می شود:
پرسش:
آيا در خلع، رجوع در بذل صحيح و نافذ است؟ علي‌اي‌حال اگر رجوع در بذل حاصل شود، آيا احکام مطلقه رجعيه جاري مي‌شود يا احکام ديگري دارد؟
پاسخ مراجع:
آيت الله العظمي محمد تقي بهجت(ره):
اگر زن رجوع به بذل نمايد صحيح و نافذ است و طلاق رجعي مي‌شود شوهر مي‌تواند رجوع کند و بدون عقد دوباره او را زن خود قرار دهد. 23/2/1382»
آيت الله العظمي سيد علي سيستاني:
«در صورتي که امکان رجوع زوج در طلاق باشد رجوع در بذل جايز است و پس از رجوع در بذل زوج مي‌تواند رجوع کند.22ذي الحجة1423ﻫ.ق.»
آيت الله العظمي سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي:
«مبطل خلع نيست و اصلاً احتياجي به اين شرط نمي‌باشد و زن حقّ رجوع از بذل دارد و بر فرض رجوع زن از بذل و فداء، مرد حقّ رجوع به نکاح دارد و احکام طلاق رجعي مترتّب است. 21/12/1381»
آيت الله العظمي حسين نوري همداني:
«در زمان عده، مي‌تواند رجوع به بذل کند و احکام مطلقة رجعيّه جاري مي‌شود.21/12/1381»
پرسش:
زوجين ضمن طلاق خلعي توافق مي‌کنند که زوجه در مدت عدّه حقّ رجوع به مال مبذول را از خود ساقط نمايد، آيا چنين توافقي جايز و لازم الاتّباع است؟
پاسخ مراجع:
آيت الله العظمي محمد تقي بهجت(ره):
«چنين توافقي صحيح نيست بلي در عقد خارج لازم مي‌توانند شرط کنند که رجوع نکند يعني استفاده از حقّ خود نکند.29/10/1383»
آيت الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني
«در فرض سؤال جواز رجوع به مال مبذول حکم است نه حق تا قابل اسقاط باشد بنابراين اگر توافق مذکور هم واقع شده باشد مي‌تواند رجوع کند والله العالم. 9جمادي‌الاولي 1425ﻫ.ق»
آيت الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره):
«در فرض سؤال حق رجوع قابل اسقاط نيست، بلي مي توانند شرط کنند که از حق رجوع استفاده نکند و در اين صورت لازم الوفاء است، هرچند که اگر مخالفت کرد، رجوع صحيح است ولي مرتکب خلاف شرع شده است. 21/5/1383»
آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي:
«اسقاط کردن حق رجوع به بذل اشکال دارد. 31/3/1383»
آيت الله العظمي سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي:
توافق يعني شرط عدم رجوع زن به بذل نافذ و قابل اقاله يعني قابل گذشت از طرف شرط‌کننده است ولي شرط اسقاط حق رجوع مبتني بر اين جهت است که جواز رجوع زن به بذل حکم نباشد بلکه حق باشد و اين جهت نزد اينجانب احراز نشده. 4/4/1383»
آيت الله العظمي حسين نوري همداني:
چون مستلزم شرط در طلاق است صحيح نيست. 17/4/1383»
پرسش:
زوجه در طلاق خلعي، مهريه خويش را به زوج ميبخشد و پس از طلاق در ايام عده به بذل خود رجوع ميکند در اين صورت زوج حق رجوع به زوجيت دارد اما اگر زوج به زوجه رجوع نکرد آيا مهريه متعلق به زوجه است؟ حکم ساير احکام طلاق رجعي از قبيل نفقه زوجه و توارث و غيره چيست؟
پاسخ مراجع:
آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره):
«در مفروض سؤال اگر زوج از رجوع زوجه مطلع شد و مانع شرعي ديگري از رجوع شوهر وجود نداشت، حقوق مبذوله از جمله مهر را زوجه مي‌تواند مطالبه کند، و احکام طلاق رجعي از جمله ارث و نفقه پس از رجوع ثابت است، والله العالم.»
آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي:
«با رجوع زوجه به بذل در ايام عده، طلاق رجعي مي‌شود و احکام آن را دارد و مهر را بايد به او بدهد.»
پرسش:
گر زوجه در طلاق خلع و در زمان عده به مبذول خود رجوع کرد آيا به محض رجوع، مهريه به ملکيت زوجه برميگردد، يا برگشت آن به ملکيت زوجه مستلزم رجوع زوج است در طلاق؟ (همان)
پاسخ مراجع:
آيت الله العظمي محمد فاضل لنكراني (ره):
بلي در مورد مذکور به محض رجوع، شيء بذل شده به ملکيت زوجه برميگردد و ربطي به رجوع زوج ندارد و تنها اثر آن جواز رجوع زوج است، بلي رجوع زن بايد در وقتي باشد که زوج بتواند رجوع کند والا صحيح نيست.»
ر.ک: نرم‌افزار گنجینه استفتائات قضایی